Öykü Nedir, Özellikleri Nelerdir, Öykü İle Diğer Türler Arasındaki Fark Nedir, Öykü Hakkında Bilgi
İnsan yaşamından seçilmiş anların, parça parça anlatımını amaçlayan anlatı türüne öykü (hikaye), adı verilmektedir.
Öyküler, yaşamdan alınan herhangi bir anı ya da kesiti yansıtır. Bu, bazen bir olay, bir tip, bir düşünce, ruhsal bir durum, insani bir gerçek; bazen de insan dışında bir canlı ya da cansız varlık olabilmektedir.
Öykü, anlatı geleneğinin belirli koşul ve ortamlarda oluşturduğu türlerden biridir. Gelişmesi romanla paralellik gösterir. Ama aralarında bazı farklar vardır. Öyküde romana oranla olaylar, tipler, yer ve zaman sınırlıdır; öykü, romana göre daha kısadır. Ne var ki, bu farklar bütün öyküler için geçerli değildir: Bazı öykülerde, romanda görüldüğü gibi, birbiriyle bağlantılı birçok olay, geniş tip kadrosu yeralmaktadır. Böyle öykülerin uzunluğu da, ortalama roman uzunluğuna yakındır (uzun öykü).
Öykülerin en önemli özelliklerinden biri, tek boyutlu olmalarıdır. Ahmet Hamdi Tanpınar’ın deyişiyle öykü yazan, tek bir çekirdeğin çevresinde, bütün sanat yeteneklerini toplamak zorundadır. Ancak, bu tek boyutluluk özelliğinin yanı sıra öyküde, bütün öğelerde bir yoğunlaşma vardır. Bu yoğunlaşma da, öykünün özellikle kurgusunda ve anlatımında görülür.
Öyküde yapı ve kurgu, öykücünün amacına, eğilimine uygun bir yol izler: Bazı öyküler bir gerilim üstüne kurulur; öykü kişisi bir gerçekle yüz yüze gelir ve sonunda bir çözüme varır. Bazı öyküler, yalnızca yansıtma temeline dayanır; olguları ve tipleri günlük yaşamdaki görünümleriyle yansıtır. Bazıları bir tipin ruhsal açılımlarını (çelişkilerini, uyumsuzluklarını, çatışmalarını) sergiler. Bazı öykülerse, insani bir konudan çağdaş bir düşünce çıkarılmasını sağlayan bir akışta gelişir ve sonuçlanır.
Öyküler, genel olarak ikiye ayrılır: Kısa öykü; uzun öykü. En yaygın olan ve yeğlenen tür, kısa öyküdür. Uzun öykü, öykü adını taşımasına karşın, yukarda da söylediğimiz gibi, roman sayılabilecek özellikler taşır. Bazı öyküler de şiir biçimiyle yazılır ve manzum öykü (manzum hikaye) diye nitelenir. Öyküler ayrıca, öykücünün benimsediği edebiyat akımına göre de adlandırılır: Romantik öykü; gerçekçi öykü; simgeci öykü; gerçeküstücü öykü; varoluşçu öykü; vb.
Öykülerde değişik anlatım yöntemleri (teknikleri) uygulanmaktadır. Bazı öykülerde birinci tekil anlatım, ya da üçüncü tekil anlatım kullanılır; bazı öykülerse anı, mektup ya da röportaj tekniğiyle yazılır.
Dünya edebiyatında öykü. Öykü en eski anlatı türlerinden biridir. En eski öykü örnekleri olarak, Mısır’da İ. Ö. 3200 yıllarından kalma İki Kardeş adlı yapıt gösterilmektedir. Eski Yunan edebiyatında da Homeros destanlarıyla Herodptos’un tarihinde, öyküyü anımsatan anlatı parçalarına rastlanmaktadır. Budist öyküler derlemesi olan Cataka ile sanskritçe öykülerden oluşan Pançatantra (Beydaba’ nın, fabl), Doğu dünyasının öykü örnekleri arasında anılmaktadır. Ne var ki bu Örnekler, çağdaş öykü tanımının dışında kalmaktadır.
Çağdaş tanımıyla öykü, destan, masal, efsane, halk türküsü gibi türlerden bağımsızlaşarak, kendi özünü ve biçimini belirlemiştir.
XIV. yy ‘da İtalyan yazan Giovanni Boccacio (İl Decame-ron (On Gün!) ve onu örnek alan İngiliz yazarı Geoffrey Chaucer (The Canterbury Tales [Canterbury Öyküleri!), küçük öykü türünün başarılı örneklerini verdiler. Bununla birlikte öykü türü ancak XIX. yy’da gerçek kimliğini bulabildi. Dünya edebiyatında öykü türünde ün yapan yazarlar arasında şunları sayabiliriz: Fransız edebiyatında, Alphonse Daudet, Anatole France, Andre Gide, Guy de Maupassant, .İean Paul Sart-re, Albert Camus; Alman edebiyatında, Heinrich von Kle-ist, Heinrich Böll; İngiliz edebiyatında, James Joyce, Kath-leen Mansfield; İtalyan edebiyatında, Luigi Pirandello,-Yugoslav edebiyatında, İvo Andriç; Avusturya edebiyatında, Stefan Zweig; Çekoslovak edebiyatında , Franz Kafka, Karel Çapek; Amerikan edebiyatında, Erskine Caldwell, William Faulkner, Ernest Hemingway, Jack London, Mark Twain, Herman Melville,, O’Henry, Edgar Allan Poe, John Stein-beck; Rus edebiyatında, Anton Çehov, Nikolay Gogol, İvan Turgenyev, vb.
Öykü Nedir, Hakkında Bilgi