EVLİYA ÇELEBİ
(Evliya Çelebi’nin Nasreddin Hoca Araştırması)
Ünlü Türk seyyahı Evliya Çelebi “Seyahatname “sinde Nasreddin Hoca’nın hayatı ve türbesi hakkında şunları söylüyor:
“Gazi Hüdavendigar’a yetişip ahdi Yıldırım Hande neşvü nema bulmuştur. Fazilet-i bahire sahiib olup hazırcevap, eshab-ı kerametten, hâkim, emr-i din ve dünyada müstakim ve mutedil bir ulu can idi. Timur ile hem-meclis olmuştu. Timur Han şeref-i sohbetlerinden hazzedip ol hâkimin hatır-ı şerifleri için Akşehir’i muaf tutarak nehb ü gar et etmemiştir. Cemi-i lisanda işbu Hâce-i dânânın nesayin ve letaıfi darbı mesel makamında müstameldir. Cümleden biri bir gün Timur, Hoca ile hamama gidip birer futa ile gaslederlerken esna-i kelâmda Timur: “Hoca efendi, ben cihangir bir padişah-ı zişânım, satılmakhğım lâzım gelse beni kaça alırsın?” der. Hoca: “Kırk akçaya alırım” cevabında bulunur. Timur: “Behey Hocam, benim futam kırk akçe eder.” Hoca: “Ya, ben de kırk akçaya futayı alıyorum. Yoksa senin gibi bir Moğol parçasını ne yapacağım. Mangır bile etmezsin” der.
Bu hazırcevaplıktan Timur Han hazzederek, vafir ihsanlar eder. Daha nice yüz binlerce şütürgürbe letâifi vardır ki dillere destandır.
Yıldırım Han fevtinden sonra asrı Çelebi Sultan Mehmet de irtihal-i dar-ı beka buyurarak bu Akşehir haricinde kubbe ve türbe-i malûmesinde defnolunmuştur.”
Şöyle devam eder Evliya Çelebi:
“…Akşehir ulema ve sulehası, âyan ve sipahisi libası fakire giyerler. Muhteşem adamlardır. Evvelâ şehrin canib- kublesi haricindeki hiyaban içre ulema-i din, si-mürg-i ehli yakin Elmevlâ Hazretüşşeyh Hoça Nasreddin medjundur: Kendisi Akşehirlidir.”
Evliya Çelebi de Hoca’yı görüldüğü gibi Timur ile çağdaş olarak gösteriyor. Ancak yapılan son incelemeler Evliya Çelebi’nin bu konuda hataya düştüğünü ortaya çıkartmıştır. Timur’u hamamda futası ile kıyaslayıp, paha biçen Nasreddin Hoca değil, “Ahmedî” mahlasını kullanan ve Beyazıt’ın şehzadelerinden Emir Süleyman’a İskendername yazmış, (1405), bir süre Timur’un yanında da bulunmuş şair İbrahim İbni Hızır Bey’ûir. Ayrıca Kanuni Sultan Süleyman zamanında yaşamış Lâmii Çelebi (1472-1532) “Letaif adlı eserinde sözünü ettiğimiz fıkranın Timur ile Ahmedî arasında geçtiğini belirtmiştir.
Kaynak: Erdoğan Tokmakçıoğlu, Bütün Yönleriyle Nasreddin Hoca 1991)
Evliya Çelebi’nin Nasreddin Hoca Araştırması