Biyografi (Yaşam Öyküsü):
Tanınmış kimselerin yaşamını, çalışmalarını, başarılarını belgelere ve tanıklara dayanarak an-iatan yazılardır.
Şevket Süreyya Aydemirin “Tek Adam”, Lord
Kinross’un “Atatürk” adlı yapıtları, biyografi türüne örnektir.
Ünlü kişilerin yaşamını, yapıtlarını ayrıntılı olarak anlatan biyografilere “monografi” ya da “biyografik roman” denir.
Tanınmış, alanında başarılı olmuş bir bilim, sanat ya da siyaset adamının, kendi yaşamını anlattığı yazı türüne ise “Otobiyografi (öz yaşam öyküsü) denir. Şevket Süreyya Aydemir’in “Suyu Arayan Adam” adlı yapıtı otobiyografiye örnektir.
Başka bir kaynaktan:
BİYOGRAFİ (YAŞAM ÖYKÜSÜ):
Topluma hizmet dokunmuş, faydalı işler yapmış büyüklerin ve edebi şahsiyetlerin hayatını konu edinen eserlere biyografi (yaşam öyküsü) denir.
Biyografinin Özellikleri:
1. Kişilerin yaşamı tarafsız bir bakış açısıyla yazılmalıdır.
2. Bilgi, belge ve tanıklara başvurulmalıdır.
3. Gerçekçi bir anlatım kullanılmalıdır.
4. Kronolojik sıra izlenmelidir.
5. Biyografide kişinin önemi, değeri, benzerlerinden farkı belirlenmeli, asılsız bilgilere yer verilmemelidir.
6. Nesnel bir tutum izlenmelidir.
7. Konunun anlatılışında tarafsızlık, ifadede açıklık ve sadelik esastır.
Eski dönemlerde biyografilere “ tercüme-i hal” denmiştir. Eski edebiyatımızda
biyografilerin yerini Şuara tezkireleri almaktaydı. Bunlar şairlerin biyografisinden bahseden eserlerdi. Edebiyatımızda ilk tezkire Ali Şir Nevai’nin “Mecailisü’n Nefais” adlı eseridir.
Biyografi Türleri:
Evrensel Biyografi: Her döneme, her millete, her mesleğe ait kişilerin biyografilerini veren eserlere denir.
Mesleki Biyografi: Belli, bir mesleğe mensup kişilerin yer aldığı biyografilerdir.
Dönem Biyografisi: Belli bir dönemde yaşayanların hayat hikayelerinin verildiği biyografilerdir.
Biyografik Roman: Ünlü kişilerin hayatlarını roman tarzında anlatan eserlerdir. Oğuz ATAY’ın “Bir Bilim Adamı”nın Romanı adlı romanı bu türün güzel bir örneğidir. Yazar bu romanında hocası Mustafa İNAN’ı merkeze alarak bir dönemin idealist neslinin hayatını yansıtmıştır.
Monografi: Bilimsel bir konuyu veya bir kimsenin yaşamını,kişiliğini, eserlerini ayrıntılı olarak inceleyen eserlere denir.
OTOBİYOGRAFİ:
Bir sanatçının devlet adamının kendi yaşam öyküsünü kendisinin anlattığı yazılardır.
Otobiyografi yazmak güçtür. Çünkü kişinin kendi hakkında tarafsız olması zordur.
Otobiyografiler sayesinde o kişinin eserleri, düşünceleri, yaptığı işler hakkında bilgilenebiliriz. Kişi, yaşam öyküsünü kaleme alırken döneminde yaşanmış olayları da aktarabilir. Dolayısıyla otobiyografiler hakkında bilgi kişinin yaşadığı dönem hakkında bilgi verir.
Otobiyografide yazan ve yaşayan kişi aynı olduğu için öznellik ağır basar. Yazar, olayları ve durumları kendi bakış açısıyla yansıtır. Otobiyografi yazarının anlattığı her şeyi belgelere dayandırma zorunluluğu yoktur.
Edebiyatımızda bu türün en güzel örneği Hasan Ali YÜCEL’in “ Hayatım” adlı eseridir.
BİYOGRAFİ- OTOBİYOGRAFİ FARKI:
· Biyografilerde bir kişinin yaşamı başkası tarafından, otobiyografilerde kişinin yaşamı kendisi tarafından anlatılır.
· Biyografilerde nesnel anlatım, otobiyografilerde ise öznel anlatım benimsenir.
ANI- BİYOGRAFİ ARASINDAKİ FARKLAR:
· Her iki tür de kişilerin hayatlarını konu edinir. Ancak anı kişinin hayatının bir kısmını, biyografi ise tamamını ele alır.
· Anıda olaylar “birinci kişi ağzından” anlatılır. Biyografide ise olaylar “üçüncü kiş ağzından verilir.
· Anıda anlatan ve yaşayan aynı kişi olduğu için içten bir üslubu vardır. Dolayısıyla öznellik hakimdir. Biyografilerde ise yaşayan ve yazan farklı kişiler olduğundan resmi bir üslubu vardır. Nesnellik hakimdir.