CENAP SAHABETTİN Kimdir? Biyografisi (1870-1934)
Cenap Şahabettin kimdir? Eserleri nelerdir? Sanat anlayışı, dili, üslubu nasıldır? Kitapları, piyesleri, oyunları, şiirleri, kısaca biyografisi.
Yazısı ile okuyucularını yükseltmeyen yazar, ancak bir kâtiptir… Göz bazı dimağların pençesi, bazılarının dürbünü ve bazılarının aynasıdır… Yerinde sayanlar yürüyenlerden ziyade ayak patırtısı ederler.
Cenap Şahabettin’in Biyografisi
SERVET-İ FUNUN edebiyatımızın çığır açıcı ilk örneklerini veren şair ve yazar. Manastır’da doğdu. Babası, binbaşı Osman Şahabettin, Plevne’de şehit düşünce, annesiyle İstanbul’a geldi; Askerî Tıbbiye’yi bitirerek, uzmanlık öğrenimi için Paris’e gitti; orada dört yıl boyunca Fransız edebiyatıyla da yakından ilgilendi. İstanbul’a dönünce, Şelâle-i Edep, Maarif, Hazine-i Fünûn, Mektep gibi dergilerde yayınlanan şiirleriyle tanınmaya başladı; daha sonra Servet-i Fünûn topluluğuna katıldı. Mersin ve Rodos’ta doktor olarak çalıştı. Cidde’de sıhhiye müfettişliği yaptı; emekliye ayrıldıktan sonra Edebiyat Fakültesinde bir süre Batı edebiyatı okuttu; dergi ve gazetelerde yazılar yazdı; beyin kanamasından Bakırköy’ündeki evinde öldü (13 Şubat).
Cenap Şahabettin’in Sanat Anlayışı, Dili, Üslubu
Servet-i Fünûn’un en önemli kişilerinden olan Cenap, şiir alanında ilki Muallim Naci yolunda gazeller, Recaizade Ekrem, Abdülhak Hâmit yolunda manzumeler yazmış, sonraları Parnasyenlerin, özellikle Sembolizm akımının etkisine kapılmıştır. Bu akımların şiir anlayışına uyarak, değişik ritm ve hayaller yaratabilmek için, dili zorlamış; Arapça ve Farsçadan yeni kelimeler alarak, yabancı kelimelerle yeni tamlamalar kurmuş; aşk ve tabiat konularını işlemiş; «sanat için sanat» görüşünü benimsemiştir.
Cenap’ta sembolist şiir anlayışı, genel olarak yoktur. Ancak, istiare, dil ve âhenk özellikleri bakımından sembolizme yaklaşır. Muhayyilesi (hayal gücü), kâinatta cansız hiçbir şey bırakmamanın, cansız bilinen her şeyi canlandırmaya çalışmanın, her şeyde bir hayatın varlığını kabul etmenin peşindedir. Dokunduğu her şeye yeni yeni renkler, derinlikler, istediği tonda ışıklar, alıştığımızdan bambaşka biçimler, aydınlıklar veren şaşırtıcı, gür bir imgelem gücü vardır.
Cenap; doğada, insan ruhunu andıran bir ruhu, «ruh-i kâinat» ı arar; gerçeklerden kaçar, hülyaya dalar. Cenap’a göre şiir «kelimelerle yapılmış bir resim» dir. Ekrem’le Hâmit’ten ve sembolistlerin görüşünden gelen etkilerle şiirin, herkesin konuştuğu dilden ayrı tilcikleri bulunması gerektiğine inanır. O güne kadar pek az duyulmuş, hiç duyulmamış tilcikleri bol bol kullanm ası bu anlayıştan doğmaktadır. Bu yüzdendir ki; sâât-ı semen-fâm (yasemin renkli saatler), berf-i zerrin (altın kar), lerze-i ruşen (parlak titreyiş) gibi söyleyişleri zamanında çetin tartışmalara yol açmıştır. Şiirlerinde; duygu, görgü, bilgi öğeleri ustalıkla birleşmiş mecazlarla teşbihler, istiarelerle tamlamalar birbirine karışmış «nazım = nesir + müzik» anlayışı üzerinde Önemle durulmuş; aruzu heceden üstün görülmüş; tema «tabiat-kadın-aşk» üçgeni üzerine oturtulmuş; görünümlerinden hepsi duygusal bir açıdan, hepsi de aruz ölçüsü ile yazılmıştır. O «güzellik için sanat», kendi deyimiyle «hüsn-i mücerred»in arayıcısıdır.
★ Cenap Şahabettin’in nesrinde nükte ile fikre sıkı sıkıya bağlılık görülür. İşitilmemiş tamlamalara, şaşırtıcı zekâ oyunlarına düşkündür. Hareketli, değişik, zengin bir nesir peşindedir. 1908 yılından sonra nesre önem vermiş; millî edebiyat akımına rağmen dilini sadeleştirmemekte direnmiş; eleştirici, alaylı bir anlatımla hemen her konuda makaleler, sohbetler, gezi mektupları, özdeyişler, piyesler yazmıştır.
Şiirlerinde olduğu gibi, düz yazılarında da, süslü anlatıma, nükteye, zekâ gösterişine, kelime oyularına, her türlü söz sanatına önem vermiştir. Herkes gibi yazmamak, ayrı bir düşünüş, mantıkla dolu bir fikir, orijinal bir buluş bu nesrin en belirli özelliğidir. Her zam ana uymasını bilen bu nesir, Türkçemizin bugünkü yapısını bulmasında, büyük bir rol oynamıştır. özdeyişleri çoğunlukla kuvvetli bir nitelik taşır.
Cenap Şahabettin’in Eserleri, Şiirleri, Piyesleri, Oyunları
Eserlerinin en tanınmışları: Tâmat (şiirler, 1887), Evrak-ı Eyyam (makaleler, 1915); Nesr-i Harb, Nesr-i Sulh ve Tiryaki Sözleri (makale ve özdeyişler, 1918); Körebe (piyes, 1918); Vilyam Şekspir (inceleme. 1931); Yalan, Küçükbeyler adındaki piyesleri ise kitap halinde yayınlanmamıştır.
Cenap Şahabettin Kimdir? Biyografisi, Hayatı, Eserleri, ve Kişiliği yazısı ilk önce Kimdir – Biyografi – HangiSoru.com üzerinde ortaya çıktı.