Global Dengesizliklerin Dengesi”nde dünya ve Türkiye ekonomisinde 2000′li yıllarda yaşananlar anlatılıyor. Ortaya çıkan bu ekonomik düzenin altyapısının nasıl kurulduğu, yarattığı fırsatlar ve sorunlar, bu sorunlarla nasıl başa çıkılabileceği gösteriliyor. Yeni global ekonomik düzende Türkiye’nin yeri tartışılıyor.
“Global Dengesizliklerin Dengesi”, 2007 yılında ABD’de patlak veren ipotek krizinin perde arkasından Çin ve Hindistan’ın global ekonomiye nasıl entegre olduklarına, Putin’in Rusya’yı yeniden süper güç yapma çabalarından Türkiye’nin mevcut ekonomi politikalarıyla yeni global ekonomik düzende kendisine nasıl bir yer edinebileceğine kadar birçok konuda okurları sade bir dille bilgilendiriyor.
ÖNSÖZ
Bu kitabın fikri, bir önceki “Global Finansal Krizler” adlı kitabımı okumuş olan bir dostumla yaptığım sohbet sırasında ortaya çıktı. Dostum, 2000′li yıllardaki güzel ekonomik ortama dikkat çekerek benim artık krizlerin neden çıktığını değil, neden çıkmadığını yazmam gerektiğini söyledi. Gerçekten de farklı gözüküyordu. 1990′lı yıllar dünyada özellikle gelişmekte olan ülkelerdeki sorunlardan kaynaklanan ve büyük hasarlar yaratan krizlere sahne olmuştu. Ama 2000′li yıllar tam tersine dünyanın her yerinde refah seviyesinin arttığı ve enflasyon yükselmeden global ekonominin istikrarlı bir şekilde hızlı büyüdüğü bir dönemin başlangıcı gibi gözüküyordu. Geçmişle krizlere sebep olan sorunlar yine ortaya çıksa da kısa süreli finansal dalgalanmalar yaratmaktan öteye geçmiyor ve ekonomileri küçülten, istihdam kaybı yaratan ekonomik krizler yaşanmıyordu. Belki de geçmiş krizlerden dersler alınmıştı. Belki gerçekten de bu sefer farklıydı.
Ben dostumla aynı fikirde değildim. Çünkü meslek hayatım boyunca “bu sefer farklı” temasına hiç inanmamıştım. Elbette hiçbir zaman tarih tamamen aynı şekilde tekerrür etmiyordu. Geçmişten dersler alınıyor, aynı katalar tekrarlanmıyor ve bozulan mekanizmalar tamir ediliyordu. Ama değişmeyen bir şey vardı. O da para kazanma hırsıydı. Ve kaynaklar sınırlı olduğu için para kazanmak çok zordu. Ortam farklı olsa da, mekanizmalar değişse de para kazanabilmek zorlaştıkça kazanma hırsı her zaman birilerinin aşın riskler almasını gerektiriyordu. Herkes geçmişte yaşananlara bakıp korunurken hiç tahmin edilmeyen taraflardan yine sorunlar ortaya çıkabiliyordu. Aynı 6 güzel yıl sonra 2007 yılında herkes geçmişe bakıp nedge fonların gelişmekte olan ülkelerdeki hareketlerini izlerken gelişmiş ülkelerde ortalığın karışması gibi.
“Global Dengesizliklerin Dengesi” adlı bu üçüncü kitabımda dünya ve Türkiye ekonomisinde 2000′li yıllarda yaşananları anlatıyorum. O nedenle aslında “Global Finansal Krizler”in bir devamı niteliğinde. Kitabı okuyanlar 2007 yılında ABD’de patlak veren ipotek krizinin perde arkasından Çin ve Hindistan’ın global ekonomiye nasıl entegre olduklarına ve Putin’in Rusya’yı yeniden süper güç yapma çabalarından Türkiye’nin mevcut ekonomi politikalarıyla yeni global ekonomik düzende kendisine nasıl bir yer edinebileceğine kadar birçok konuda fikir sahibi olacaklar. Amaçlarımdan biri yine iktisat ve finansı teoriden ve sıkıcı bir anlatımdan çıkarıp anlaşılır bir hale getirerek okurlara sevdirmek. Ama en önemlisi Türkiye’deki iktisat literatürüne katkı yapmak. Konusu, türü ne olursa olsun kitap yazmanın ülkeye yapılan en büyük hizmetlerden biri olduğuna inanıyorum. O nedenle sıkıntılarına rahatlıkla katlandığım ve yazarken büyük bir haz aldığım bu kitabı destekleyen başta Deniz Bank Finansal Hizmetler Grubu Başkanı Sayın Hakan Ateş olmak üzere grubun list yönetimine ve bilgisayarımdan çıkıp basıma girene kadar kitabın ortaya çıkmasına emeği geçen tüm Deni zKültür ve Alfa Yayıncılık çalışanlarına teşekkürlerimi iletiyorum. Her zaman olduğu gibi yine değerli okurların bu kitap için ayırdıkları bütçelerine ve zamanlarına değdiğini düşünmeleri ümidiyle.
Dr. Saruhan Özel
2002 yılından itibaren global ekonomi yepyeni bir çehreye büründü. Gelişmiş ülkeler sözbirliği etmişçesine para ve bütçe politikalarını gevşeterek finansal piyasalara likidite aktarmaya ve dünya ekonomisinin büyümesine destek vermeye çalıştılar. Bu politikalar son 5 yılda “yeni global ekonomik düzen” olarak adlandırılan bir paradigma değişiminin de tohumlarını atmış oldu.
Ama bu durup dururken olmadı. 19992001 yıllan arasında gelişmiş ülkelerin ekonomilerini bir krize, üretimde düşüş anlamına gelen bir resesyon ortamına, sokmasından endişe ettikleri olumsuz gelişmeler ortaya çıkmıştı. Aksi takdirde bu kadar organize bir kurtarma hareketini başlatmak kolay olmazdı.
1.1. Resesyon Endişelerinin Nedenleri
1.1.a. İnternet ve Teknoloji Balonunun Patlaması
ABD’nin Nebraska eyaletinde emlak komisyonculuğu yapan 60 yaşındaki Beverly Hess, 1998 yılı Aralık ayında halka arz edilen Info Space isimli yeni bir teknoloji şirketine 40 bin 5 yatırdığında bu uzun yıllar biriktirdiği tasarrufunun 1.5 yıl içinde 3.5 milyon USD’a ulaşacağını hiç tahmin ermemişti. Info Space 1996 yılında Microsoft Network’den (MSN) ayrılarak kendi işini kurmaya karar veren Naveen Jain isimli genç bir Hint asıllı mühendis tarafından kurulmuştu. Şirketlerle tüketiciler arasında internet üzerinden iletişimi sağlayacak teknolojiyi üretecek, örneğin, internetin cep tele fonlarına girebilmesini sağlayacak altyapıyı kuracaktı. 1998 yılında 15 Dolardan halka arz edilen Info Space hisseleri 15 yıl içinde 1305 Dolara kadar çıkrığında 31 milyar Dolarlık piyasa değerine ulaştı ve uçak…